Mặc dù nước Ý đã sản xuất rượu vang từ mấy nghìn năm trước nhưng mãi đến những năm 1963 nước này mới có một hệ thống luật lệ đầu tiên được ban hành và có hiệu lực trên toàn quốc, mở ra thời kỳ phát triển vượt bậc của rượu vang Ý sau này.

>>> Lịch sử huy hoàng của rượu vang Ý

>>> Rượu vang Ý - Nét văn hóa gắn liền với hàng ngàn năm lịch sử

 Và lần ban hành sửa đổi năm 1992 thì hệ thống luật mới thực sự làm sáng tỏ tình hình rượu vang ở Ý bằng cách thiết lập ra một kim tự tháp mô tả các điều lệ cho từng cấp bậc của rượu vang Ý.

Kim tự tháp cấp bậc rượu vang Ý

1. VDT (Vino da Tavola)

Là tầng thấp nhất trong các cấp bậc của rượu vang Ý nhưng lại lớn nhất. Tầng này bao gồm nhiều loại rượu không có gì đặc sắc, giá tiền rất rẻ, được sản xuất đại trà ở bất cứ nơi đâu trong nước Ý.

2. IGT (Indicazione Geografica Tipica)

Đây là tầng ngay trên VDT, tương tự như Vin de Pays của Pháp. Đây là loại rượu có xuất xứ từ một vùng địa dư rõ rệt và tên của loại nho dùng để làm ra nó có thể được nêu trên nhãn hiệu. Cấp bậc IGT chỉ mới được đặt ra vào năm 1992  sau này để chỉ định những thứ rượu ngoại hạng , rất ngon nhưng không theo đúng truyền thống và luật lệ.

Sở dĩ có sự đặc biệt vậy là do vào thập niên 1970 sự gò bó chặt chẽ của hệ thống DOC/DOCG khiến nhiều nhà rượu có tinh thần sáng tạo ở Tuscany cảm thấy mình bị trói buộc quá nhiều. Họ muốn thử những loại nho mới, vượt ra ngoài khuôn mẫu cũ. Nhưng nếu không tuân thủ sự trói buộc đó thì rượu vang của họ đối mặt với thách thức được ăn cả ngã về không, hoặc là ngon xuất sắc hơn cả DOC/DOCG hoặc là nhàm chán hơn cả VDT.

Cuối cùng, những nhà rượu này đã bất chấp, dù có bị hạ xuống dưới mức hạng chót đi chăng nữa. Họ tự do sáng tạo, miệt mài lao động để rồi trải qua nhiều thử nghiệm thì họ cũng thành công. Những thứ rượu “cách tân và phá lệ” làm bằng các loại nho khẩu vị quốc tế đã được các nhà phê bình rượu nồng nhiệt khen ngợi và công chúng nồng nhiệt đón nhận với mức chi phí cao lên đến $100 đến $200. Điển hình là chai rượu tuyệt hảo Super – Tuscan tại vùng Tuscany.

Những chai rượu tuyệt hảo này có giá bán đắt gấp đôi hoặc gấp ba lần so với DOC/DOCG cao cấp nhất, buộc Bộ Canh Nông Ý phải đặt ra một cấp bậc mới vào năm 1992, dành cho thứ rượu ngon siêu đẳng nhưng vượt ra ngoài quy luật của hệ thống DOC. Kể từ đó những thứ rượu ngoại lệ này đã gia tăng rất mau lẹ, và cho tới nay đã có 118 thứ đã được xếp vào hạng IGT.

3. DOG (Denominazione di Origine Controllata)

Để được xếp vào tiêu chuẩn DOC thì bất cứ loại rượu nào cũng phải đáp ứng những tiêu chuẩn rất phức tạp của chính phủ bao gồm các quy định về :

Loại nho được sử dụng: những thứ rượu cao cấp, chỉ có thể được làm bằng một số loại nho nhất định theo một công thức hay tỷ lệ do chính phủ ấn định, dựa trên lề lối cổ truyền.

Lượng nho được thu hoạch: Trên mỗi hecta ruộng đất, nông dân chỉ được phép thu hoạch một số lượng nho tối đa hạn định. Mục đích là để đảm bảo rằng trái nho đủ cô đọng để có phẩm chất tốt.

Thời gian tối thiểu ngâm trong thùng gỗ sồi: Chính phủ quy định từng loại rượu phải được nằm nghỉ dưới hầm ít nhất là bao lâu, ngâm trong thùng gỗ sồi bao lâu trước khi được xuất xưởng.

Tuy nhiên những tiêu chuẩn này cũng thay đổi tùy theo từng vùng. Vùng nào nổi tiếng làm rượu ngon giá đắt thì luật lệ của chính phủ lại càng khắt khe hơn.

Những DOC nào ít được sử dụng sẽ bị dẹp bỏ và những DOC nào tốt thì sẽ được nâng lên hàng DOCG. Nhưng để được nâng lên hàng DOCG cũng đã phải có quy chế DOC ít nhất 5 năm.

Hiện nay có tới 315 vùng trên toàn nước Ý thỏa mãn quy chế DOC làm ra chừng 800 thứ rượu khác nhau, bao gồm rượu đỏ, trắng, rosé cho tới rượu sủi bọt.

4. DOCG ( Denominazione di Origine Controllata Guarantita)

Là tầng cao nhất trên đỉnh tháp nên để đạt được quy chế này thì phải thỏa mãn những quy định khắt khe nhất. Muốn có được quy chế DOCG thì rượu vang sau khi đã được quy chế DOC ít nhất 5 năm thì tiếp tục phải thỏa mãn đủ các tiêu chuẩn do chính phủ đặt ra và phải có “phẩm chất rượu” cao. Rượu DOCG mang một dấu ấn đặc biệt có đánh số của chính phủ và không được bán trong những chai hay những bình quá 5 lít.

Ban đầu vào năm 1980, chỉ có 5 vùng sản xuất rượu thỏa mãn quy chế DOCG (Barolo, Barbaresco, Chianti, Brunello di Montalcino, Vino Nobile di Montepulciano)  nhưng cho đến năm 2008 thì con số này đã tăng lên đáng kể đạt mốc 35 khu vực sản xuất loại rượu thượng hạng này.

Khuynh hướng cải tiến

Từ sau giai đoạn cách tân và phá lệ cho rượu của những nhà rượu Tuscany đã khiến một làn sóng mới diễn ra mãnh liệt trong lĩnh vực rượu vang Ý trong vài chúc năm trở lại đây. 

Vườn nho Tuscany, miền Trung nước Ý

Thực vậy, cho mãi đến thập niên 70 và 80, thế hệ nông dân vẫn làm rượu vang theo lối cổ truyền và chỉ chú trọng đến việc sản xuất sao cho thật nhiều, dùng những loại nho bình thường có sẵn tại địa phương nên chất lượng cũng bị giới hạn.

Nhưng dần dần, thế hệ hậu duệ trẻ chung, hăng hái, học thức của họ đã làm thay đổi đáng kể ngành công nghiệp rượu vang Ý. Thay vì chỉ trồng nho thật nhiều để bán cho hợp tác xã làm kế sinh nhai, lớp trẻ đã vay vốn đầu tư, trồng lại ruộng nho bằng những giống nho tốt hơn, sắm dụng cụ, máy móc tân tiến, mua các thùng gỗ sồi mới, xây dựng hầm chứa rượu và tạo ra những thứ rượu phẩm chất hoàn toàn vượt trội hơn xưa.

Kết quả là rượu vang Ý hiện nay đang được thị trường thế giới hân hoan đón nhận và càng ngày càng lấn chiếm ngôi vị độc tôn của rượu Pháp.

Nguồn: Sưu Tầm